Genç futbolcular’da yaralanma verileri
Futbol, oynayanlar ve izleyiciler tarafından ele alındığında dünya genelinde en fazla tanınan ve oynanan bir spordur. Resmi kayıtlı futbolcu sayısı göz önünde bulundurulduğunda yarısından çoğunun yaşı 18 ve altındadır. Son 10 yılda tüm dünyada lisanslı genç futbolcu sayısı %8-10 oranında artış göstermiştir. Futbol oynamanın çocuk yaştan erişkin yaşa kadar sağlıkla ilgili risk faktörleri üzerine çok fazla yararlı etkileri vardır. Bununla beraber yaralanma riski de yüksektir. Bu nedenle yaralanma önlemini uygulayabilmek için genç futbolcuların yaralanma verilerini bilmek gerekir.
Antrenmana ve müsabakalara ait tüm yaralanmalar ele alındığında 13-19 yaş arasında yaralanma oranı futbol oynanan her 1.000 saat için 2-7 arasında değişim gösterir. Antrenmanda oluşan yaralanmaların görülme oranları 13-19 yaş arasındaki gençlerde sabit seyreder ve antrenmanda geçen her 1.000 saat için 1-5 arasıdır. Müsabakalara bağlı yaralanmalar ise tüm yaşlar ele alındığında, yaşın artması ile birlikte artma eğilimindedir. Yaşı 15 ve üzeri olanlarda müsabakalara bağlı yaralanma oranları müsabakada geçen her 1.000 saat için 15-20 arasıdır. Yaralanmalar antrenmandan daha çok müsabakalar sırasında ortaya çıkar (3-6 kat daha fazla). 11 yaş altındaki futbolcular için ayrı bir yaralanma istatistik verisi çok azdır. Her ne kadar kesin kanıtlar mevcut değilse de, çocukların büyüme gelişme sürecinin yaralanma özellikleri üzerine etkili olduğu görünümü vardır. Büyüme gelişmesi yeni başlayanlarda, tamamlanmış olanlara göre yaralanma oranı daha fazladır.
Yaralanma mekanizmasınabakıldığında ise %40-60’ı rakip oyuncu veya bir nesne (top, zemin veya kale direği) ile temasa bağlı meydana gelir. Yaşın artması ile beraber rakip ile temasa bağlı yaralanmaların görülmesi artarken, bir nesne veya top ile temasa bağlı yaralanmalar azalır. Futbol yaralanmaların %60-90’ı arası travmatik, %10-40’ı ise aşırı kullanım yaralanması olarak karşımıza çıkar.
Yaralanmaların çoğu(%60-90) ayak bileği, diz ve uyluk bölgesinin olduğu alt uzuv bölgesinde oluşur. Bel bölgesi (%10) ve üst uzuv bölgesinde (%10) ise yaralanma daha az görülür. Sadece müsabakalardaki yaralanmalar dikkate alındığında ise üst uzuv ve baş/yüz bölgesindeki yaralanma sıklığı ilginç olarak daha fazladır. Üst uzuv bölgesindeki yaralanmalar yaşı 14 ve üzerinde olan futbolculara (%11-21) göre yaşı 15 ve altında olan futbolcularda (%20-29) daha çok karşımıza çıkar.
Yaralanma tiplerinebakıldığında ise en sık zorlanmalar (kas-tendon yaralanmaları), burkulmalar (eklem bağ yaralanmaları) ve ezilmeler görülür (her biri %10-40 arası). Erkek çocuklarda zorlanma (%5-32) ve burkulma (%17-33) yaralanmaları benzer oranda olurken, kızlarda burkulmalar (%27-47) zorlanmalara (%15-25) göre daha fazladır. Travmatik yaralanma riski, özellikle de kırık, ezilme, beyin sarsıntısı gibi yaralanmalar antrenmandan daha çok müsabakalarda karşımıza çıkar. Kırıklar, yaşı 15 ve altı olanlarda, üzeri olanlara göre daha fazla görülür.
Yaralanma sonrası spora dönebilme durumu dikkate alındığında ise zaman kaybına yol açan yaralanmaların yaklaşık yarısı 1 hafta ve altında, üçte biri de 1-4 hafta arasında genç futbolcuların futboldan uzak kalmasına neden olurken %10-15’ i ise çok ciddi seyretmektedir.
Spor Hekimliği Uzmanı Prof. Dr. Ufuk Şekir / Bursasporluyuz.net
