Aşırı idman sendromu

Futbolcular üzerine yüklenen fiziksel ve mental baskılar ilerleyen zamanda performanslarının azalmasına neden olabilir. Yüksek yoğunlukta ve uzun süreli antrenman, kısa bir zaman dilimi içinde çok fazla maç yapmak, aşırı antrenman sendromu veya daha bilinen anlamlarıyla yorgunluk veya tükenmişliğe neden olabilir. Böyle bir safhada olan bir futbolcu ideal performansına ulaşamaz ve hastalık ve/veya yaralanmalara da açık bir duruma gelir. Araştırmalar futbolcuların yarıya yakınının bir sezon boyunca aşırı antrenman sendromuna yakalandıklarını göstermektedir. Aslında fiziksel kapasitelerini yükseltmek ve geliştirmek için sporcuların bedenlerini belli bir stres altına sokmaları gerekir. Yüklenmeler uygun seviyede kaldığında sporcunun performansında buna paralel olarak artış görülür. Buna karşılık yüklenmeler bedenin toparlanma hızından daha fazla olduğunda ise belli bir süre sonra bu sendromun ortaya çıkması kaçınılmazdır.

 

Aşırı antrenman sendromuna yol açan belli başlı nedenleri sıralayacak olursak;

·         Toparlanmanın ihmal edilmesi (sezon boyunca yapılan antrenman planlamasında hataların olması)

·         Antrenman sıklığında, süresinde veya yoğunluğunda uygunsuz artışlar

·         Vücudun bir önceki antrenman yüklenmesine uyum sağlamasına izin vermeden hızlı artışlar

·         Sakatlık veya hastalık gibi antrenmanlara zorunlu verilen aralar sonrası antrenmanlara tekrar başlandığında yüklenmelerin çok hızlı arttırılması

·         Maksimal performans gerektiren müsabakalara belli bir zaman diliminde çok fazla katılmak

·         Antrenman metot ve birimlerinde aşırı sapmaların olması

·         Uyku düzensizlikleri

·         Antrenman veya maçlar öncesi, sırası ve sonrası kötü beslenme

·         Antrenman ile ilişkili olmayan, yaşamsal ve çevresel stres düzeyinin yükselten eşinden boşanma, yakınlarında ciddi hastalık varlığı, maddi sıkıntı vb. gibi stres unsurlarının varlığı

 

Bu nedenlerden dolayı antrenörler büyük sorumluluk taşırlar. Sporcularının antrenman, müsabaka, toparlanma ve dinlenme döngülerinde iyi bir dengeyi sağlamaları gerekir. Bunun için her bir sporcuda antrenmana ve müsabakalara bağlı stresin, toparlanmanın ve sporun yapılmadığı dinlenme dönemlerini belirleyip buna uygun düzenlemeleri yapmaları gerekir. Her futbolcu belli bir antrenman yoğunluğuna aynı yanıtı vermez. Dolayısıyla da toparlanma dönemleri de farklılık gösterir. Bir sporcuda ideal bir performans artışına yol açan bir antrenman yüklenmesi bir diğeri için aşırı olabilir. Bu nedenle antrenman programlarının sporcular için bireyselleştirilmesi oldukça önemlidir.

 

Aşağıda sıralanan belirtilerin 3-5 günden fazla sürmesi sporcunun aşırı antrenman sendromu ile karşı karşıya olduğuna işaret edebilir:

Fiziksel belirtiler;

·         Performans azalması

·         Önceki performans düzeyine ulaşamamak

·         Toparlanma için uzun süreye ihtiyaç duymak

·         Kas kuvvetinde azalma

·         Koordinasyonda azalma

·         Kalp hızında değişiklikler (sabahki istirahat nabzının her zamankinden 4-6 atım yüksek olması, antrenmanlarda nabzın yükselmesine direnç olması veya antrenman sonrası nabzın geç toparlaması)

·         Kan basıncında dalgalanmalar

·         Kronik yorgunluk

·         İştah azalması

·         Uykusuzluk

·         Baş ağrıları

·         Kas ağrıları

·         Hızlı kilo azalması

 

Psikolojik belirtiler;

·         Spordan keyif almama

·         Depresyon hissi

·         Kendine güven hissinin azalması

·         Duygusal dalgalanmalar

·         Konsantre olma güçlüğü

·         Müsabaka korkusu

·         Baskı altında kolay pes etme

 

Sağlık belirtileri;

·         Sık sık gribe yakalanma

·         Ufak yaraların geç iyileşmesi

·         Sık sık aşırı kullanım yaralanması olması

Bu belirtilere sahip sporcular hem performans azalması hem de yaralanma riski ile karşı karşıyadır. Böyle bir durumda spor hekimine başvurarak birtakım tetkiklerden geçirilmeleri gerekir. Sporculara bazı kan tetkikleri ve fiziksel yüklenme ve ruh durumu ilişkisini yansıtan bir soru anketinden elde ettikleri puanlamaya göre aşırı antrenman sendromu tanısı konabilir. Kan tahlilinde testesteron/kortizol hormonu oranı önemli bir göstergedir. Vücudun yıkım süreçlerinde görev alan kortizol hormonundaki yükseklik ve/veya yapım süreçlerinde görev alan testesteron hormonundaki azalmanın görülmesi bu sendromda sık görülen bir durumdur. Diğer bir gösterge kas dokusunda yıkımın olduğuna işaret eden kas enzim seviyelerinin kandaki yüksekliğidir.

 

Antrenörler, takım doktorları ve sporcular için öneriler;

·         Düzenli antrenman ve maç kayıtları tutun (her bir futbolcu için ayrı ayrı)

·         Antrenmanda tekrar ve monotonluktan kaçının

·         Doğru beslenme, sıvı alımı ve uyku düzeni için çaba sarf edin

·         Sporcunun ruh durumunu takip edin (sporcunun bazal kişilik yapısı ve davranışı bilinmeli)

·         Yaralanma sonrası uygun toparlanmaya izin verin

·         Aşırı antrenmanı istirahat ile tedavi edin

Spor Hekimliği Uzmanı Prof. Dr. Ufuk Şekir / Bursasporluyuz.net